Erzurum’da 1726 yılında gümrük süreçleri için yapılan Osmanlı yadigarı Gümrük Hanı, “Ermeni Mezalim Müzesi ve Bilgilendirme Merkezi” olarak ziyarete açılacak.
Yakutiye ilçesinde Yeğen Ağa Mahallesi’nde yer alan han, inşa edildiği periyotta kentin doğusundan kente inen ve İran üzerinden İpek Yolu’nu takip ederek gelen kervanların kente girmeden evvelki birinci uğrak yeri ve gümrük süreçlerinin gerçekleştirildiği yer olma özelliğini taşıyor.
Hacı Derviş İbrahim Ağa tarafından yaptırılan, kentin doğu kısmında yer alan han, sivri kemerli giriş kapısı, geniş avlusu, kesme taş işçiliğiyle kentin kültürel mirasları ortasında değerli bir yere sahip.
Gümrük işlerinin gerçekleştirilmesi münasebetiyle “Gümrük Hanı” olarak isimlendirilen bu tarihi yerde 2005-2006 yıllarında Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından kapsamlı bir tamirat yapıldı.
Kentte Ermeni mezaliminin ağır olarak yaşandığı bölgede bulunan han, bir devir mermer atölyesi olarak kullanılsa da yapılan teşebbüslerle tekrar restore edildi.
Şehir ve Kültür Araştırmaları Derneğinin Erzurum halkı ve yönetimcilerinin dayanağını alarak başlattığı çalışmalarla Gümrük Hanı, 1915 yılında Ermeni çetelerince yapılan zulmü görsel ve tarihi süreçleriyle gözler önüne sermeye hazırlanıyor.
Han bölgesinde bir periyot elçiliklerin olduğunu anımsatan Aksu, “Bulunduğumuz yer daha evvel Ermeni mezaliminin vuku bulduğu alanlardan bir tanesi. Birçok konak var ve o tarihi alanlar ispatlarıyla mevcut. Buranın en uygun yer olacağını düşündük ve tahsisin akabinde müze alanı olarak seçip tefrişata başladık.” dedi.
“Bunu halka mal olur fikriyle yaptık”
Hanın daha evvel öbür işlerde kullanıldığını tabir eden Aksu, şöyle devam etti:
“Atıl durumda kalmış ve biz aldığımızda da mermer atölyesi olarak kullanılıyordu. Sahiden bu tarihi binaya yakışmayan bir vaziyetteydi. Aldıktan sonra iç paklığı ve tadilatını kenti bütçemizden yaptık. Daha sonra iş adamlarının dayanağıyla ilerlemeye başladık. Buranın bilgilendirme merkezi olmasına karar verdikten sonra kentte bu işle alakalı insan ve kurumları bilgilendirme kararı aldık. Bunu halka mal olur niyetiyle yaptık. Bir derneğin bunun mali boyutunun altından kalkamayacağını bilerek ortak bir Erzurum paydası, herkesin çalışması emeği olsun diye yalnızca uyum misyonunu üstlendik. Tam takviyesi alarak tefriş kademesine geldik. Aralık ayında tefrişinin bitmesini ve hizmete girmesini bekliyoruz.”
Hanın içinde birçok bölme olduğunu lisana getiren Aksu, şöyle devam etti:
“Müzemiz, konferans salonu, söyleşi alanları üzere halkın bu husus hakkında bilgileneceği bir merkez halinde tasarlandı. Burası Osmanlı yapısı ve 13 odadan oluşan geniş bir avlusu var. Kazım Karabekir Paşa başaktörlerimizden olduğu için birinci iki odayı Erzurum ile ilgili ortaya koyduğu vizyonu yansıtmak ismine onun için ayırdık. Mezalim merkezlerinin nokta olarak belirlenmesi ismine bir oda ayırdık. Sanat galerisi, çarık odası yapılacak. Karabağ ve Hocalı’da yapılanların anlatılacağı bir alan olacak. Son 3 odamız ise büsbütün Ermeni problemiyle alakalı tefriş edildi. Mevzuyla alakalı kitaplar, bilim heyetimizden bilgi alabilecekleri bir kütüphanemiz olacak. Avluda ise konferans salonu üzere burada söyleşiler, paneller ve haftanın 5 günü öğrenciler gelerek hususun ehemmiyetinin anlatılacağı biçimde dizayn edildi.”
Amaç, toplumsal hafızayı tazelemek
Toplumsal hafızayı canlı tutmak için bu türlü bir teşebbüste bulunduklarını anlatan Aksu, “Bu müze ile mutlaka bir millete yönelik hırsları alevlendirmek ya da bir millete karşı düşmanlığı belgelemek asla bu türlü bir şey değil. Burada Ermeni çetelerinin bilhassa Erzurum Kongresi’nden sonra yaptığı katliamların farkındayız. Toplumsal hafızayı tazelemek, gelecek jenerasyonlara aktarmak zorundayız.” ifadelerini kullandı.
Derneği yönetim kurulu üyesi ve tarih öğretmeni Yunus İnce de “Bu han, Evliya Çelebi’nin 1,5 yıl defterdarlık yaptığı bir ekonomik platform olarak hizmet vermiştir. Cumhuriyet tarihinde çeşitli onarım yaşadıktan sonra günümüzde Ermeni mezalimine vurgu yapmak için derneğimiz tarafından ‘Ermeni Mezalim Müzesi’ olarak kullanılmasını hedefliyoruz. Bu maksat uğruna çalışıyoruz.” diye konuştu.
About The Author
More Stories
Erzincan Valisi Aydoğdu, Kurban Bayramı’nda Çocuklarla Bir Ortaya Geldi
Erzurum’da Jandarma Bayram Trafik Kontrollerine Yük Verdi
Erzincan’da Ruhsatsız Silah Operasyonu: İki Tutuklama